مدل خلاقیت سن و نوآوری با IT

سلام شنوندگان عزیز. امروز می‌خواهیم درباره مقاله‌ای مهم در حوزه فناوری اطلاعات و مدیریت صحبت کنیم. این مقاله با عنوان “مدل خلاقیت سن و نوآوری با IT: چرا کاربران مسن‌تر کمتر نوآورانه هستند و چه باید کرد” توسط استفان تمز و آلینا دولیپوویچی نوشته شده و در سال ۲۰۲۴ در مجله اروپایی سیستم‌های اطلاعاتی منتشر شده است.

این تحقیق به دو روند مهم در کشورهای OECD می‌پردازد: پیر شدن نیروی کار و رشد اجتناب‌ناپذیر IT در سازمان‌ها. طبق آمار OECD، تعداد کارکنان مسن‌تر، یعنی افراد ۶۰ سال به بالا، در دهه گذشته بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته است. همزمان، فناوری‌های سازمانی از ابزارهای ساده پردازش متن به سیستم‌های پیچیده‌ای با صدها ویژگی تکامل یافته‌اند.

مشکل اصلی این است که کاربران مسن‌تر در نوآوری با IT مشکل دارند. آنها اغلب از همان مجموعه محدود ویژگی‌ها برای انجام وظایف خود استفاده می‌کنند و تلاش کمی برای کشف راه‌های جدید استفاده از IT برای بهبود عملکردشان انجام می‌دهند.

محققان دو هدف اصلی داشتند: اول، توضیح چرایی کمتر بودن نوآوری کاربران مسن‌تر با IT و دوم، شناسایی عواملی که می‌توانند این مشکل را کاهش دهند. آنها از “مدل خلاقیت پیری” به عنوان چارچوب نظری استفاده کردند. این مدل استدلال می‌کند که افزایش سن با کاهش رفتار خلاقانه و نوآورانه همراه است، اما عوامل زمینه‌ای می‌توانند این اثر را تعدیل کنند.

برای این تحقیق، دو مطالعه انجام شد: یک نظرسنجی از ۸۸۰ کاربر IT سازمانی و یک نظرسنجی از ۱۳۰ کارگر دانشی که از مخازن دانش الکترونیکی استفاده می‌کنند. این رویکرد دو مطالعه‌ای به افزایش اعتبار درونی، بیرونی و بوم‌شناختی کمک کرد.

نتایج نشان داد که سن اثر منفی بر توانایی درک شده برای خلاقیت با IT دارد. این توانایی درک شده شامل دو مفهوم است: خودکارآمدی خلاقانه IT، که به باور فرد به توانایی خود در استفاده خلاقانه از IT اشاره دارد، و نوآوری شخصی با IT، که نشان‌دهنده تمایل فرد به آزمایش فناوری‌های جدید اطلاعاتی است.

محققان دریافتند که این کاهش در توانایی درک شده به دلیل کلیشه‌های منفی سنی است. این کلیشه‌ها باعث می‌شوند کارکنان مسن‌تر باور کنند که توانایی کمتری برای خلاقیت و نوآوری با IT دارند، حتی اگر این باور واقعیت نداشته باشد.

اما خبر خوب این است که دو عامل می‌توانند این اثر منفی را کاهش دهند: کنترل شغلی و لذت کاربر. کنترل شغلی به معنای میزان کنترل کارکنان بر نحوه و زمان انجام وظایف است. لذت کاربر هم به معنای میزان لذت‌بخش بودن استفاده از سیستم IT است.

بر اساس این یافته‌ها، محققان پیشنهاداتی ارائه کردند. به مدیران توصیه می‌شود کنترل شغلی بیشتری به کارکنان مسن‌تر بدهند، برای مثال، اجازه دهند خودشان در مورد نحوه انجام وظایف تصمیم بگیرند. همچنین باید محیطی ایجاد کنند که استفاده از IT لذت‌بخش باشد، مثلاً با برگزاری دوره‌های آموزشی جذاب و تعاملی. ارائه آموزش و منابع IT بیشتر نیز می‌تواند به افزایش اعتماد به نفس کارکنان مسن‌تر در استفاده خلاقانه از IT کمک کند.

به طراحان سیستم نیز پیشنهاد می‌شود کاربران مسن‌تر را در فرآیند طراحی مشارکت دهند، از ناوبری مبتنی بر کلمات کلیدی استفاده کنند و در طراحی رابط کاربری از رنگ‌های سردتر مانند آبی و سبز استفاده کنند. این توصیه‌ها بر اساس یافته‌های تحقیق است که نشان می‌دهد این عوامل می‌توانند به بهبود تجربه کاربری افراد مسن‌تر کمک کنند.

این تحقیق محدودیت‌هایی هم داشت، از جمله نمونه نسبتاً کوچک در مطالعه دوم و تمرکز بر کاربران آمریکایی. با این حال، محققان معتقدند نتایج می‌تواند به سایر کشورهای OECD تعمیم داده شود. آنها همچنین استدلال می‌کنند که این یافته‌ها برای نسل‌های آینده نیز صادق خواهد بود، زیرا کلیشه‌های سنی همچنان پایدار هستند و فناوری‌ها به سرعت در حال تغییر هستند.

در پایان، این تحقیق به درک بهتر رابطه بین سن و نوآوری با IT کمک می‌کند و راهکارهایی برای کمک به کارکنان مسن‌تر در استفاده مؤثرتر از فناوری ارائه می‌دهد. با توجه به روند پیر شدن نیروی کار و افزایش پیچیدگی فناوری‌ها، این یافته‌ها می‌توانند به سازمان‌ها کمک کنند تا از پتانسیل کامل نیروی کار خود و زیرساخت‌های IT بهره‌مند شوند. این موضوع در دنیای امروز که هم با چالش پیر شدن نیروی کار و هم با نیاز فزاینده به نوآوری تکنولوژیک روبرو هستیم، اهمیت بسزایی دارد.