هوش مصنوعی متولد می‌شود…

سال ۱۹۵۶ به عنوان سال تولد رسمی هوش مصنوعی شناخته می‌شود. در این سال، هوش مصنوعی به عنوان یک علم آکادمیک به جامعه معرفی شد.
این واقعه در خلال یک کارگاه آموزشی در کالج دارتموث اتفاق افتاد. جان مک‌کارتی، ماروین مینسکی، آلن نیوول و هربرت سایمون که از شرکت کنندگان در این کنفرانس بودند، نام هوش مصنوعی را ابداع کردند.این کنفرانس نقطه عطفی بود که باعث شد تحقیقات در مورد هوش مصنوعی و کاربردهای آن به صورت جدی آغاز شود.

دوران طلایی هوش مصنوعی (۱۹۷۰_۱۹۵۰)

در این دوره، محققان تحقیقات خود را به منظور ساخت سیستم‌های پیشرفته که بتوانند وظایف خاصی را انجام دهند، شروع و در این زمینه آزمایش‌های بسیاری کردند. برخی از دستاوردهای مهم این دوره عبارتند از:

• برنامه‌های اولیه: آلن نیوول و هربرت سایمون برنامه‌هایی مانند Logic Theorist (1956) و General Problem Solver (1957) را به منظور حل مسائل منطقی و ریاضی توسعه دادند.

• دستگاه‌های یادگیری: فرانک روزنبلات در سال ۱۹۵۷ پرسپترون (Perceptron) ، که یکی از اولین مدل‌های شبکه‌های عصبی بود، را اختراع کرد.

• ربات‌های اولیه: شِیکی (Shakey) در سال ۱۹۶۹ به عنوان اولین ربات متحرک با توانایی استدلال و تصمیم‌گیری معرفی شد که خود نقطه عطفی در زمینه ابزارهای هوش مصنوعی بود.

همچنین لازم به ذکر است که در اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی وزارت دفاع آمریکا سرمایه گذاری کلانی را در زمینه هوش مصنوعی کرد. همچنین در خلال همین دوران آزمایشگاه‌های مختلفی در سراسر جهان به منظور تحقیق و توسعه در رابطه با این علم تاسیس شدند.

زمستان سخت (۱۹۸۰_۱۹۷۰)

در طی دهه‌های گذشته هوش مصنوعی پیشرفت‌های بسیار چشمگیری داشت ولی این موضوع همیشگی نبود.
با وجود پیشرفت‌های اولیه، محدودیت‌های فناوری و انتظارات غیرواقع‌بینانه باعث شدند که تحقیقات در حوزه هوش مصنوعی با کاهش بودجه و توجه مواجه شود.این دوره به عنوان “زمستان هوش مصنوعی” شناخته می‌شود.
با این حال، در همین دوران سخت، برخی از مفاهیم پایه‌ای ولی تاثیرگذار مانند سیستم‌های خبره (Expert Systems) توسعه یافتند که در دهه ۱۹۸۰ موفقیتی برای هوش مصنوعی بود.
ولی به صورت کلی مشکلات هوش مصنوعی در طی آن سال‌ها به قدری زیاد بود که توسعه هوش مصنوعی بسیار کند پیش رفت و پروژه‌های بسیاری در زمینه هوش مصنوعی شکست خورد که باعث رکود این ابزارها شد.

داستان هوش مصنوعی: بازگشت (۲۰۰۰_۱۹۸۰)

هوش مصنوعی پس از تمام فراز و نشیب هایش بالاخره دوباره بر سر زبان ها افتاد…
در دهه ۱۹۸۰، با ظهور سیستم‌های خبره و پیشرفت‌هایی در یادگیری ماشین، زمستان این ابزارها تا حد زیادی به پایان رسید و هوش مصنوعی نیز بهار پربار خودش را مشاهده کرد. سیستم‌های خبره مانند MYCIN (برای تشخیص بیماری‌ها) و DENDRAL (برای تحلیل شیمیایی) نشان دادند که هوش مصنوعی می‌تواند در حوزه‌های تخصصی مفید واقع شود.
در دهه ۱۹۹۰، با افزایش قدرت محاسباتی این ابزاها و دسترسی به داده‌های بیشتر در سطوح گسترده ، یادگیری ماشین دوباره مورد توجه قرار گرفت. یادگیری عمیق (Deep Learning) نیز در این دوره شروع به شکل‌گیری کرد.

در این دوران ابزارهای مختلف هوش مصنوعی با یکدیگر ادغام شده و بودجه این ابزارها نیز به صورت فزاینده بیشتر شد.
همچنین در این دوران، هوش مصنوعی وارد موارد تجاری شد و این موضوع اهمیت این ابزارها را چندین برابر کرد.
همه این موضوعات سبب شد که بهار هوش مصنوعی شروع شود و ابزارهای گوناگونی مانند ترجمه، تشخیص تصویر، جستجو محتوا و تصویر و … پا به عرصه بازار بگذارند.
البته هر از گاهی مسائلی در رابطه با زمستان جدیدی برای هوش مصنوعی مطرح میشود؛ این موضوع بیشتر به خاطر جاه طلبی‌های شرکت‌های تولید کننده و انتظارات بیش از حد کاربران از هوش مصنوعی است.
ولی در عین حال هوش مصنوعی با سرعت رو به گسترش است.

انقلاب هوش مصنوعی (۲۰۰۰_ تاکنون)

از سال ۲۰۰۰ به بعد، هوش مصنوعی به سرعت پیشرفت کرده و به یکی از مهم‌ترین فناوری‌های جهان تبدیل شده است.به صورتی که کمتر کسی را میتوان یافت که از این ابزارها در سال‌های اخیر استفاده نکرده باشد.
برخی از عوامل کلیدی این پیشرفت عبارتند از:

• افزایش قدرت محاسباتی: با ظهور پردازنده‌های گرافیکی (GPU) و فناوری‌های ابری، محاسبات پیچیده به راحتی انجام می‌شوند. در حقیقت این موضوع بسیار به زیرساخت‌ها و سخت افزارها وابسته است و هر چقدر این موضوعات پیشرفت کند، هوش مصنوعی نیز پیشرفت خواهد کرد.

• داده‌های بزرگ: دسترسی به حجم عظیمی از داده‌ها، امکان آموزش مدل‌های پیچیده‌تر را فراهم کرده است.

• یادگیری عمیق: شبکه‌های عصبی عمیق (Deep Neural Networks) به موفقیت‌های چشمگیری در حوزه‌هایی مانند تشخیص تصویر، پردازش زبان طبیعی و بازی‌های کامپیوتری دست یافته‌اند.

• آلفاگو (AlphaGo) در سال ۲۰۱۶ توسط شرکت دیپ‌مایند (DeepMind) توانست قهرمان جهان در بازی Go را شکست دهد که این موضوع در آن زمان سر و صدای بسیاری به پا کرد.

• چت‌بات‌های هوشمند: مدل‌های زبانی مانند GPT-3 و GPT-4 توانایی تولید متن‌های طبیعی و پاسخ‌گویی به سؤالات پیچیده را دارند. امروزه یکی از پرکاربردترین ابزارهای هوش مصنوعی این چت بات‌ها هستند و یکی از دلایل عمده معروفیت هوش مصنوعی نیز به حساب می‌آیند؛ به صورتی که شرکتهای ارائه دهنده دائما در حال بروزرسانی و گسترش این بات‌ها هستند.

• کاربردهای گسترده: هوش مصنوعی در حوزه‌هایی مانند پزشکی، خودروهای خودران، بازاریابی و… به طور گسترده استفاده می‌شود. این موضوع بیانگر این است که هوش مصنوعی در حال تلاش است تا پا به عرصه‌های تخصصی بگذارد.

آینده هوش مصنوعی

هوش مصنوعی همچنان در حال پیشرفت است و انتظار می‌رود در آینده نقش بیشتری در زندگی انسان‌ها ایفا کند. البته وجود هوش مصنوعی دارای چالش‌های بسیاری نیز هست. مانند اخلاق در هوش مصنوعی، حریم خصوصی و تأثیرات اجتماعی این فناوری‌ها. این موضوعات در سالهای اخیر توجه بسیاری به خود جذب کرده‌اند.
با این حال، هوش مصنوعی پتانسیل آن را دارد که به یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای بشر تبدیل شود و تمام عرصه‌های زندگی آدمی را تحت تاثیر خود قرار دهد.

تاریخچه پر فراز و نشیب هوش مصنوعی بیانگر داستانی از تلاش‌های بی‌وقفه بشر برای درک و تقلید از هوش انسانی است. از رویاهای بزگ فیلسوفان قرن‌های گذشته برای درک هوش انسان تا فناوری‌های پیشرفته امروزی برای خودروهای خودران، نشان دهنده این است که هوش مصنوعی مسیری طولانی و پرچالشی را پشت سر گذاشته است که این سفر هنوز هم ادامه دارد…